Herinnering
Naam: Henk Teunissen
Geboren: 25 december 1933
Woonplaats: Arnhem
Evacueert met: Vader, moeder en drie broers
Route: Huis Zypendaal 6 km
‘Op de zolder van het kasteel ‘Huis Zypendaal’ speelden we met een treinbaan, gevonden door de Duitse artsen en verplegers’
Gedurende de laatste oorlogsmaanden werden in het Arnhemse Huis Zypendaal evacués ondergebracht. Dat was ingericht als ziekenhuis door de Duitse Wehrmacht. Hier werd het boerengezin Teunissen ingekwartierd. “Met zes koeien, twee paarden en een paar wagens met huisraad en veevoer”, vertelt Henk (1933). De melkopbrengst was bestemd voor het ziekenhuis.
Aan de keukentafel doet Henk Teunissen zijn verhaal. Terwijl hij vertelt, zoekt zijn vrouw Annie (1935) de foto’s erbij. “Ik ben de derde van vier zoons van een eenvoudige Arnhemse familie. Mijn vader had een melkhandel annex stadsboerderij aan het Staringplein 20. Het was een kleine boerderij; op stal stonden zes koeien en twee paarden. Als kleine jongens leerden wij al koeien melken. Vader stond elke ochtend om zes uur op om melk rond te rijden. Mijn moeder was dienstbode bij een baron waar mijn vader ook melk bezorgde. Zo hadden mijn ouders elkaar leren kennen.”
Ruzie met Duitse wachtmeester
Op 26 september 1944 werd het gezin gedwongen de stadsboerderij te verlaten. “Mijn vader maakte nog ruzie met een Duitse wachtmeester, omdat hij zijn vee niet wilde achterlaten. Uiteindelijk vertrokken we met onze melkwagen en de stortkar. Vóór elke wagen een paard, en achter elke wagen waren drie koeien gebonden. Op de melkwagen hadden mijn ouders zo veel mogelijk hooi, veekoeken, aardappels, huisraad en kleding geladen. Dat moet een hele optocht zijn geweest. De Duitsers zwaaiden ons letterlijk uit.”
Het gezin was onderweg naar Schaarsbergen, maar kwam daar nooit aan. “We werden op de Zijpendaalseweg vlakbij Casa Bianca staande gehouden door soldaten. Op last van de bezetter werden we naar het tot ziekenhuis ingerichte Huis Zypendaal geleid.
’Mijn broer Theo kwam terug met z’n armen vol machinegeweren’
De eerste drie, vier weken kregen we onderdak op de zolder van de familie Van Hunen in Casa Bianca. Daarna werden wij ondergebracht in een van de oranjerieën van Huis Zypendaal. Daar werd ook ons vee gestald. Vader was bang dat ze de koeien zouden slachten, maar dat is nooit gebeurd. De melkopbrengst was bestemd voor het ziekenhuis. Van de vriendelijke ziekenhuiskoks kwam er in de melkbussen altijd wat melk retour, voor ons eigen gezin.”
Aan het werk op het kasteel
“We moesten allemaal aan het werk op het kasteel. Mijn moeder hielp de verplegers met de was. Mijn vader en de vier zoons moesten de koeien melken en afmesten, gras maaien, voor de dieren zorgen. Mijn jongste broer Jan en ik moesten grote brokken cokes klein hakken voor de verwarming van dat ziekenhuis. Mijn oudste broer Theo werd in de keuken aan het werk gezet om de ovens te stoken. Je zou kunnen zeggen dat we bij de Duitsers in dienst waren, maar het waren geen echte militairen. Ze hadden allemaal een militaire rang, maar ze voelden zich geen soldaat. Het waren artsen en verplegers. Samen met hen speelden mijn broer Jan en ik op zolder met een treinbaan die zij ergens langs de weg hadden gevonden.”
Geallieerde opmars
Al met al verbleef het boerengezin Teunissen zeven maanden op Zypendaal. De geallieerde opmars richting Schaarsbergen en vliegveld Deelen begon op 14 april 1945 vanuit Zypendaal. Daarom moest de familie op last van de Waffen-SS het kasteel verlaten. Ook de Duitse artsen en verpleegsters (in dienst van de Wehrmacht) van het ziekenhuis kregen de opdracht te vertrekken. Kasteelvrouwe Mia Schulte-Van Zegwaart wist de Wehrmacht-commandant ervan te overtuigen om Theo Teunissen met een brief en een witte zakdoek op de fiets naar het artilleriepark aan de Isaac Evertslaan te laten gaan. Aan de rand van de Parkweg stonden Canadese stoottroepen klaar voor een verdere opmars. Het ziekenhuispersoneel wilde zich liever overgeven aan de Canadezen. Even na het middaguur rolden Shermantanks door het park richting Huis Zypendaal.
Geallieerde opmars
Al met al verbleef het boerengezin Teunissen zeven maanden op Zypendaal. De geallieerde opmars richting Schaarsbergen en vliegveld Deelen begon op 14 april 1945 vanuit Zypendaal. Daarom moest de familie op last van de Waffen-SS het kasteel verlaten. Ook de Duitse artsen en verpleegsters (in dienst van de Wehrmacht) van het ziekenhuis kregen de opdracht te vertrekken. Kasteelvrouwe Mia Schulte-Van Zegwaart wist de Wehrmacht-commandant ervan te overtuigen om Theo Teunissen met een brief en een witte zakdoek op de fiets naar het artilleriepark aan de Isaac Evertslaan te laten gaan. Aan de rand van de Parkweg stonden Canadese stoottroepen klaar voor een verdere opmars. Het ziekenhuispersoneel wilde zich liever overgeven aan de Canadezen. Even na het middaguur rolden Shermantanks door het park richting Huis Zypendaal.
Witbrood met marmelade
“De tanks stelden zich op in de hoge rododendronstruiken”, vertelt Henk. “Theo moest als eerste het kasteel binnengaan en de Duitse commandant vertellen dat hij naar buiten moest komen. Het was echt spannend. Het leek wel een uur te duren voordat hij terugkwam, met z’n armen vol machinegeweren. De commandant en zijn manschappen gaven zich over. Van de Canadezen kregen we sigaretten, kauwgum, witbrood met marmelade, bananen en chocola. Voor mij als kind van elf, twaalf jaar was het sensationeel. Maar ook heel beangstigend.”
Na de bevrijding mocht de familie Teunissen niet terug naar het Staringplein in Arnhem. Stadsboeren moesten zich buiten de stad vestigen. Pas op 31 oktober 1945 konden ze terecht op de boerderij van landgoed Lichtenbeek aan de Amsterdamseweg 461, vlakbij Warnsborn. Henk: “Mijn vader heeft het boerenbedrijf stukje bij beetje opnieuw opgebouwd. Later heeft mijn broer Mattie de zaak overgenomen. Het was hard werken. Over de oorlog werd eigenlijk nooit meer gepraat.”