Herinnering
Naam: Ineke Gerda van Griethuysen
Geboren: 4 september 1934
Woonplaats: Velp
Evacueert met: vader Bernardus George van Griethuysen, moeder Corry Wentink, twee broers en drie zussen
Route: Velp
‘‘Die angst van 1944-1945 zit nog in mijn lijf’’
Ineke Sasse-Van Griethuysen (1934) ervaart nog steeds de gevolgen van de continue angst van de winter van 1944-1945. “Mijn lichaam heeft een klap gehad. Ze hebben geprobeerd die PTSS te behandelen, maar dat lukte niet. Het was niet alleen de dood van mijn moeder in oktober, maar die hele winter waarin ik continu bang was voor bombardementen.” Volgens haar vader, arts, is haar vegetatieve zenuwstelsel aangetast. “Daarom kan ik bijvoorbeeld geen koffie verdragen, daar word ik te geagiteerd van. Met mijn hersenen was en is niets mis.”
Ineke is de oudste van de zes kinderen uit het eerste huwelijk van radioloog Ben van Griethuysen. Haar vader werkte in het St. Elisabeths Gasthuis in Arnhem. “Hij ging tijdens Operatie Market Garden op de motorfiets, de bomkraters vermijdend, vanuit ons huis aan Hoofdstraat 1 in Velp daarnaartoe. Alleen als het niet té gevaarlijk was, als er geen bombardementen waren.”
Haar vader verrichtte verzetswerk, net als andere Velpse artsen. Over zijn werk voor de ondergrondse vertelde hij weinig. “We waren te klein. Het moest geheim blijven. Stel dat de Duitsers ons iets zouden vragen… Ik weet dat hij persoonsbewijzen vervalste, hij kon als radioloog veel doen met foto’s. Had thuis een kamer vol met allerlei toestellen die zogenaamd daarvoor nodig waren.”
Na de evacuatie van Arnhem bood het gezin Van Griethuysen onderdak aan acht personen. “Ze kwamen aanlopen, kennissen en kennissen van kennissen. Je stelde je huis open, dat deed je gewoon.”
‘De luchtdruk duwde de ramen naar binnen. Ik hoorde mensen gillen, ging naar buiten, zag mijn moeder op de grond liggen, rende naar de keuken om water te halen.’.
Granaatscherf
Haar moeder Corry is 4 oktober 1944 tijdens een bombardement omgekomen. “Ze was met twee zoontjes naar de kapper geweest. Ik zat binnen in de kamer, had net bronchitis gehad en mocht nog niet naar buiten. Op het terras stond mijn moeder met evacués te praten. Er kwam een luchtalarm, Engelsen bombardeerden de Duitse oorlogsvoertuigen die over de weg reden. Een bom viel vlak bij ons tuinhuisje. Mijn moeder kreeg een scherf in haar rug en was op slag dood.”
Ineke heeft het niet gezien. Ze zat – zoals ze geleerd had – onder de tafel verscholen. “De luchtdruk duwde de ramen naar binnen. Ik hoorde mensen gillen, ging naar buiten, zag mijn moeder op de grond liggen, rende naar de keuken om water te halen.”
Er kwamen nog vier mensen om. Haar vader die op het politiebureau hielp bij het Rode Kruis, kwam onmiddellijk aanrennen. “Er was niets meer aan te doen.” Van mensen uit hun omgeving kreeg ze te horen: je moet niet huilen, dat is niet prettig voor je vader.
Zuster Borst
Haar vader heeft zijn zes kinderen meegenomen naar de familie Visser ’t Hooft die ook aan de Hoofdstraat woonde. “Na drie dagen zijn we met die familie naar het huis van wijkverpleegster Borst op de Boulevard gegaan, bij ons zat geen raam meer in het huis. Wij woonden op de eerste verdieping met onze kinderjuffrouw, dat andere gezin op de tweede.” Ze zaten daar met te veel mensen op een kleine ruimte. “Ik moest daarom met mijn zusjes van 1, 3 en 5 wandelen. Dan keek ik goed: waar kan ik schuilen als er een bombardement komt?”
Bevrijdingsfilm
Begin maart 1945 is het gezin Van Griethuysen teruggegaan naar hun eigen huis. De keuken was veilig. De laatste weken verbleven ze vaak in de kelder, waar matrassen lagen. “Mijn vader heeft de bevrijding gefilmd: hij had bewust daarvoor een film bewaard. Hij was optimistisch, hield er rekening mee dat er een eind aan zou komen.” Deze film is nu te bekijken bij het Gelders Archief.
Na de oorlog is haar vader hertrouwd met Helena Elsevier. “Hij begon een nieuw leven. Voortaan nam ik zelf alle beslissingen. Ik had geen moeder meer, kon niet overleggen. Mijn tweede moeder was maar 12 jaar ouder dan ik.”
In 1945 is ze in het kader van een kindertransport met een broertje naar Zwitserland gegaan. “Toen kwam de reactie. Ik lag in bed, de zenuwen kregen me te pakken, dacht dat ik dood ging, vond het jammer voor de mensen die me de volgende dag zouden vinden.”
