Airborne Museum Hartenstein Menu

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Scroll

EVACUATIE

Hoe verliep de evacuatie in 1944?

In de nacht van 25 op 26 september 1944 trokken Britse en Poolse troepen zich terug over de Rijn. De Slag om Arnhem kwam hiermee ten einde. Operatie Market Garden was mislukt. Voor de burgers in regio was de onzekerheid echter nog niet afgelopen. Ongeveer 150.000 inwoners uit Arnhem en omstreken moesten tijdens of na de strijd evacueren en huis en haard achterlaten.

Voor inwoners van Arnhem die in de buurt van de Rijnbrug woonden was het al vroeg raak. Zij moesten 18 of 19 september hun huizen verlaten omdat het te gevaarlijk werd. Voor veel anderen in de stad volgde er later in de week een officieel evacuatiebevel. Daarna werd ook de evacuatie van onder andere Oosterbeek, Wageningen en Heelsum aangekondigd.

Twee dagen

Dat is hoeveel tijd mensen kregen om de hoognodige spullen bij elkaar te zoeken en hun kostbaarheden te verstoppen. In Arnhem moest iedereen op maandagavond 25 september op bevel van de Duitse bezetter uit het gebied vertrokken zijn. Velen trokken met fietsen en karren naar het noorden en het oosten. De weg naar Apeldoorn was het best begaanbaar, maar alsnog moesten mensen klimmen over omgevallen bomen, lopen langs kapotgeschoten en uitgebrande huizen en zagen ze de lijken van gesneuvelde militairen.

Eenmaal buiten het evacuatiegebied moesten mensen zich laten registreren. Velen wilden in dorpen aan de rand van hun woonplaatsen blijven, een oogje in het zeil houden en terug naar huis kunnen voor andere spullen. Maar al snel bleek dat het voor deze dorpen niet haalbaar was om zo veel mensen op te vangen en dat de evacuatie veel langer zou duren dan verwacht. Sommigen kon elders in Nederland terecht bij familie, maar duizenden mensen hadden geen idee waar ze naartoe moesten. Ze werden ondergebracht in openbare gebouwen of bij wildvreemden.

Zeven maanden

De evacuatie duurde uiteindelijk zeven maanden. Mensen trokken vaak van het ene naar het andere adres. Steeds waren er dezelfde zorgen: of er genoeg voedsel en brandstof was, of de bezetter mannen kwam oppakken voor tewerkstelling, wanneer men weer naar huis mocht en of er dan nog wel iets was om naar terug te keren.

Vrijheid vieren?

Op de dag dat Nederland de bevrijding vierde, leek Arnhem nog op een spookstad. In het laatste jaar van de oorlog was de stad verwoest door bombardementen, branden en artilleriebeschietingen. Bijna elk huis was beschadigd en er was op grote schaal geplunderd. Ook dorpen als Oosterbeek waren volledig vernield.

Verwoestingen

Hoewel Arnhem en de omliggende dorpen half april 1945 bevrijd werden, duurde het nog een tijd voordat iedereen kon terugkeren. Veel evacuees waren ver verwijderd van hun woonplaats en konden niet direct naar huis. Daarnaast waren de stad en de dorpen ook te zeer verwoest om meteen alle inwoners te kunnen huisvesten.

De terugkeer

Pas nadat de gemeenten voorbereidingen hadden getroffen, mochten de inwoners terug naar hun verwoeste huizen. Het duurde nog tot september 1945 voordat de meeste inwoners konden terugkeren. Veel tijd om stil te staan bij wat mensen hadden meegemaakt was er niet. Dorpen en steden moesten opnieuw worden opgebouwd. Veel mensen vonden dat de oorlogsjaren vergeten moesten worden, zodat ze zich konden richten op de toekomst.

HERINNERINGEN

HERINNERING

Janny Harmsen

De evacuatie heeft een diepe impact gehad op het leven van deze Arnhemse stadsjongen. Jarenlang zweeg hij, maar nu praat hij over zijn ervaringen

Lees meer

HERINNERING

Tiny Van Binsbergen

Een tijd met angstige momenten, maar ook met – in haar ogen – een avontuur. Herinneringen aan de loods waar ze maanden verbleef, laten haar niet los.

Lees meer

HERINNERING

Ik kom terug pagina

Met het project IK KOM TERUG worden de herinneringen verzameld van burgers die na de Slag om Arnhem (1944) huis en haard moesten verlaten.

Lees meer