Artikel
De voedselcommissaris, boeiend boek over Jan Groen Tukker, die in de oorlog een gevaarlijk dubbelspel speelde
Door Jet Kooderings
Bij de tentoonstelling Het Netwerk, die momenteel nog tot 1 maart 2019 te zien is in het Airborne Museum speelt verzetsstrijder Jan Groen Tukker een speciale rol.
Groen had als voedselcommissaris een belangrijke functie in Arnhem. Tijdens de oorlog werkte Jan Groen Tukker nauw samen met de bezetter. Hij distribueerde zowel naar de Duitsers als naar de Nederlandse bevolking. In zijn functie als provinciaal voedselcommissaris voor de provincie Gelderland kon hij gemakkelijk voedsel verduisteren, dat dan onder onderduikers werd verspreid. Door dit gevaarlijke dubbelspel stelde hij zijn leven in de waagschaal. Na de oorlog werd een onderzoek ingesteld of Tukker te nauw had samengewerkt met de Duitsers. Dat hij de hele oorlog in functie was gebleven kwam zijn zaak niet ten goede. Hij werd dan ook berispt voor zijn contacten met de bezetter. Over dat alles heeft hij nooit gepraat tijdens zijn leven en dat was voor achterneef Kees Tukker de reden om in het verleden van zijn oudoom te duiken. Met als resultaat het uiterst boeiende boek ‘De Voedselcommissaris’, met een voorwoord van historicus Ad van Liempt. Vrijdag werd het boek in het Airborne Museum onder grote belangstelling gepresenteerd.
Volgens Ad van Liempt, die zelf even aanwezig was, wordt de tegenstelling tussen helden en schurken steeds groter naarmate de Tweede Wereldoorlog langer voorbij is. In oorlogstijd waren mensen voortdurend in gewetensconflict over wat wel en wat niet kon. Daarover zijn al talloze boeken verschenen, maar nog nooit waren niet politieke ambtenaren aan de beurt. ,,We zijn nu toe aan de onzichtbare personen, waarvan niet bekend was wat ze deden. Het gaat over mensen die in een klempositie zaten en dit boek over Jan Groen Tukker betekent een startpunt voor meer en diepgaand onderzoek naar anderen die ook in zo’n klempositie zaten”, voorspelt Van Liempt, die het boek karakteriseert als een ‘boek over de mens en niet over de oorlog’.
Voor Kees Tukker was het geen gemakkelijke opgave om het leven van zijn oudoom te reconstrueren. ,,Er was iets met hem in de oorlog”, was het enige wat de familie wist van ir Jan Groen Tukker, die in 1947was teruggekeerd in zijn geboortedorp Giessendam. Over de oorlog werd gezwegen, omdat hij, net zoals iedereen, die jaren snel achter zich wilde laten en zich op de toekomst wilde richten. Ongeveer vijfentwintig jaar geleden dook Kees Tukker in de geschiedenis van zijn oudoom en aan de hand van archieven kreeg Tukker een beeld van zijn oudoom en via internet kwam hij er steeds meer achter wie Jan Groen Tukker was en wat hij gedaan heeft in de oorlog. Door de familie van Zweden en Huibje, die model had gestaan voor een beeld van Jan Groen Tukker, zijn ook veel verhalen bekend geworden en werd de vriendschap met de familie Kuik bekend. ‘De voedselcommissaris’ is een indringende reconstructie geworden van de dilemma’s in het leven en werk van een topambtenaar tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het boek is te koop in de museumwinkel.